Қазіргі қоғамның даму бағыты мен құндылықтар жүйесі адамға құрмет пен оның құқығын қорғауға негізделген. Әрбір адамның өзіндік қабілеті, дарыны, қызығушылығы мен даму ерекшеліктері бар. Сол себепті «Кәсіби қоғам – баршаға тең мүмкіндіктен басталады» деген ұғым бүгінгі күннің басты қағидаларының біріне айналып отыр. Тең мүмкіндік – адамның әлеуметтік жағдайына, жынысына, ұлтына, денсаулық ерекшелігіне, өмір сүру ортасына қарамастан білім алуға, кәсіп игеруге және қоғам өміріне белсенді қатысуына жағдай жасау. Бұл тек құқықтық міндет емес, бұл – адамгершіл және өркениетті қоғамның көрсеткіші.
Тең мүмкіндікті қамтамасыз етудің маңызды салаларының бірі – инклюзивті білім беру. Инклюзивті білім – «баршаның білімі» қағидатына негізделеді. Әр бала мектепке келгенде, ол қолдау табуы, құрметке ие болуы және өзінің жеке қарқынында дамуы керек. Мектеп – тек білім алу орны емес, тұлға қалыптасатын орта. Сол себепті әртүрлі даму ерекшеліктері бар балаларды жалпы білім беру жүйесіне кіріктіру – қоғамның дамуына қосылған үлкен үлес.
Инклюзивті білім беруде дефектологтар мен логопедтердің атқаратын рөлі ерекше. Дефектолог – дамуында немесе оқуында қиындықтары бар балалармен жұмыс істейтін маман. Ол баланың жеке психофизиологиялық ерекшелігін ескеріп, даму бағдарламаларын құрастырады және оқудағы кедергілерді жеңуге көмектеседі. Ал логопед – сөйлеу тілінде бұзылыстары бар балалардың тілін түзетіп, дұрыс дыбыстау, сөз қоры мен байланыстырып сөйлеу дағдыларын қалыптастырады.
Сөйлеу және қарым-қатынас – адамның қоғаммен байланыс орнатуының негізгі құралы. Бала өз ойы мен сезімін еркін жеткізе алмаған жағдайда ол оқу процесінде ғана емес, әлеуметтік ортада да қиындықтарға тап болады. Сондықтан логопедтің жұмысы баланың тілін түзетумен қатар, оның өз-өзіне деген сенімін арттыруға бағытталады. Сенімділік – болашақ маманның қалыптасуының өзегі.
Дефектологтар мен логопедтер тек түзету жұмыстарын жүргізіп қана қоймай, баланың ортаға бейімделуі мен әлеуметтенуіне ықпал етеді. Олар ата-анамен, мұғалімдермен, психологтармен тығыз байланыста жұмыс істей отырып, балаға қолайлы орта қалыптастырады. Мұндай қолдау баланың қоғамда өз орнын табуына, әлеуетін толық ашуға мүмкіндік береді.
Қазіргі заманда тең мүмкіндік тек білім беру саласында ғана емес, еңбек нарығында да маңызды орын алады. Еңбекке қабілетті әрбір азаматтың жұмысқа орналасуына, кәсіби біліктілігін арттыруына және еңбек ортаға бейімделуіне жағдай жасау қажет. Бұл – қоғамның экономикалық және әлеуметтік тұрақтылығының кепілі.
Сонымен бірге, әлеуметтік кәсіпкерлік, қолдау орталықтары, ерте түзету кабинеттері, психологиялық-педагогикалық қолдау қызметтері секілді құрылымдар көбейіп келеді. Бұл да мүмкіндігі шектеулі балалар мен ересектерге арналған кеңістіктің кеңейіп жатқанын көрсетеді.
Тең мүмкіндіктер қоғамда толеранттылықты, өзара құрметті және адамгершілікті қалыптастырады. Әр адамның құндылығын мойындау – рухани мәдениеттің шыңы. Егер қоғам әрқайсысына «сен маңыздысың» деген сезімді бере алса, онда тұлғалар өз әлеуетін еркін дамытады, ал қоғам дамудың жаңа деңгейіне көтеріледі.
Қорытындылай келе, кәсіби қоғам – адамдар арасындағы түсіністік, қолдау және тең құқықтылыққа негізделеді. Инклюзивті білім беру жүйесі мен дефектологтар мен логопедтердің кәсіби қолдауы балалардың дамуына ғана емес, елдің болашағына инвестиция болып табылады. Тең мүмкіндік беру – бұл біреуге көмек көрсету емес, бұл – адам өмірінің құндылығын тану.
Шынайы кәсіби қоғам – әр адамның жеке ерекшелігін ескеріп, оның ішкі мүмкіндігін іске асыруға жағдай жасайтын қоғам. Осындай қоғамда ғана адам да, мемлекет те дамиды.
Турганбаева Акерке,
«№ 51 «Дәуір» жалпы білім беретін мектеп»
коммуналдық мемлекеттік мекемесінің
педагог — логопеді.